06.11.2021 Tarihli ve 31651 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 14 Seri Nolu Transit Rejimi konulu Gümrük Genel Tebliğiyle beraber 01.01.2022 tarihinden itibaren izinli gönderici uygulamasına yepyeni bir bakış açısı getirilerek, Avrupa Birliği uygulamalarına paralellik arz eden bir yapıya dönüşüm gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Tebliğ ile birlikte ihracatımıza daha kolay ve hızlı yapılabilmesine olanak sağlanmasının yanı sıra gümrük idarelerimizde ki iş yükünün azaltılması ile birlikte daha verimli kontroller yapılabilecektir.
Tebliğe göz attığımızda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünün bir basitleştirmesi olarak hayatımıza giren izinli gönderici yetkisinin verilmesi aşamalarının daha kolaylaştırıldığı göze çarpmaktadır. Öncelikle tebliği inceleyecek olursak;
İzinli gönderici yetkisinin verilmesi için gerekli koşulların;
-Kapsamlı teminat veya teminattan vazgeçme iznine sahip olunması gerekmektedir. Bu husus önceki düzenlemede de mevcuttur.
-%10 ve fazla paya sahip olan firma ortaklarının ceza veya mahkumiyet kararı bulunmaması gerekmekte olup dikkat çeken nokta yönetim kurulu üyeleri ve dış ticarette temsile yetkili kişilerin bu hususu karşılaması istenmemektedir. Her ne kadar burada daha az güvenilirlik koşulu isteniyor gibi görünse de kapsamlı teminat sahibi firmaların bu izin başvurusunda bulunabileceği ve kapsamlı teminat izin sahibi olabilmek için de firma ortaklarının yanı sıra yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili kişilerin de ceza veya mahkumiyet kararı bulunmaması gerektiği unutulmamalıdır.
-Rejim hak sahibi olarak son 3 takvim yılında her bir yıl için 5500, taşımacı olarak ise her bir yıl için 500 transit beyannamesi kapsamı işlem yapılmış olması gerekmektedir. Bu husus önceki düzenlemede son bir yıl içinde 500 transit beyannamesi kapsamında işlem yapılmış olması olarak düzenlenmiş olup, rejim hak sahibi ya da asıl sorumlulara bu hak verilmemekte idi. Dolayısıyla önemli bir farklılık olarak sadece teminat sağlama hizmeti veren rejim hak sahibi firmalara da izinli gönderici yetkisinin verileceği görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken başka bir nokta ise söz konusu sayıların sadece ihracata yönelik transit beyannameleri ile sağlanması gerektiğidir. Başvuran firmalar yetkilendirilmiş yükümlü statüsüne haiz firmalar ise transit beyanname sayıları koşulundaki sayıların 1/4 ünün sağlanması yeterli olup, taşımacılar için 125, rejim hak sahipleri için ise 1375 beyanname sayısına ulaşılması yeterlidir.
-Başvuru sahiplerinin son 3 takvim yılında her bir yıl için ayrı ayrı olmak üzere vergi kaybına sebep olan ceza sayısının, toplam beyanname sayısının %0,5’ini, usulsüzlük cezalarında ise Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin 1 inci fıkrası kapsamındaki cezalar hariç olmak üzere toplam beyanname sayısının %2’ sini aşmaması gerekmektedir.
-Firmaların en az 1 tesise sahip olması, ISO 9001 ve ISO27001 belgelerine sahip olması, 3 yıllık olumlu sonuca bağlanmış YMM raporu olması, ödenmemiş vergi ve ceza borcunun bulunmaması koşullarının sağlanması gerektiği tebliğde yer almakta bu koşullarda bir farklılık bulunmamaktadır.
-Firmaların en az bir tesise sahip olması koşulu Bölge Müdürlüğünce yapılacak ön başvuru koşuluna bağlanarak, gümrük idaresine idari bir yük getirmeyecek bir tesis olması gerektiği belirtilmiş, sadece bu koşulun değerlendirilmesi Bölge Müdürlüğünün yetkisine bırakılmıştır. Tesisin hazır halde bulunması ise bir koşul olarak değerlendirilmemekte planlanan bir tesis bile başvuruya dahil edilmektedir. Burada şu husus önem kazanmaktadır. Ön başvurusu yapılan bir tesis için olumlu Bölge Müdürlüğü görüşünü müteakip 6 ay içerisinde Genel Müdürlüğe başvuru yapılmalıdır.
-Son olarak uygun bir lojistik programı şart koşulmuştur. Söz konusu lojistik programının neleri kapsayacağı hususu da tebliğ ekinde yer almaktadır. Genel olarak baktığımızda tesise giriş, hazır bildirimi, transit beyannamesi ve tesisten çıkış kayıtlarını içeren bir program hazırlanmalıdır. Bu programda yapılacak kayıt yetki profillerinin belirlenmiş olması ve uygun bir raporlama yapılabilmesi özelliklerine ihtiyaç duyulmakta ve kayıtlanan bilgilerinin 3 yıl saklanması gerekmektedir.
Yukarıda saydığımız koşullara uyan firmalar tarafından tesis için Bölge Müdürlüğüne, diğer koşullar için Gümrükler Genel Müdürlüğüne başvuru yapabileceklerdir. Başvurunun değerlendirilmesi sürecinde ise göze çarpan en önemli yenilik yerinde incelemelerin denetim elemanlarınca değil ticaret uzmanları tarafından yapılacağı hükmüdür.
Verilen izini müteakip, izinin verildiği takvim yılını takip eden 3 yılın sonunda yenileme işlemleri yapılacaktır. 3 yıl süresine bağlı kalmaksızın Gümrükler Genel Müdürlüğünce talep edilmesi halinde yine yenileme işlemleri yapılacaktır.
İzinli Göndericilerin Gümrük İşlemleri;
Başvuru koşullarına uyan firmalara Bakanlıkça izin verilmesinin ardından gümrük işlemlerini yetki kapsamı tesislerinden Bakanlıkça verilen mühürler kullanılarak sevk işlemleri yapılabilecektir. Yapılacak gümrük işlemleri önceki düzenlemelere göre yapılacak olup, herhangi bir değişiklik söz konusu değildir.
Yani tesise gelen araçlar veya eşya ister güvenli depolama alanına ister güvenli park alanına alınarak burada hazır bildirimleri yapılarak, ihracat beyannamelerinin çıkabilir statüye gelmesi ile birlikte, transit beyannamesi hazırlanıp mühür tatbik edilerek sevkiyat başlayacaktır. Eşyaya ilişkin belge veya fiziki kontrol hatlarının belirlenmesi durumunda 3 saatlik sürede ilgili memur tarafından kontrol işlemleri sonlandırılmalıdır.
İzin kapsamında kolay ihracat noktaları hükümleri uyarınca işlem yapılabilmekte, izinli gönderici ile sevk edilen araçlar antrepolardan veya başka gümrük idarelerinden eşya alınabilmekte, başka izinli gönderici tesislerinden gelen araçlara eşya verilebilmektedir. Ancak burada şu husus önemlidir, başka izinli gönderici tesisinden gelen mühürlü araçların mührünü bozup, yeni eşya yükleyip mühür tatbik edebilmek için tebliğ ekinde belirlenen formattaki muvafakatname diğer izinli gönderici firmadan alınmalıdır.
Tesis özellikleri;
İzinli gönderici kapsamındaki tesislerin aşağıdaki temel özellikleri taşıması gerekmektedir.
-Yükleme, boşaltma ve numune alımı için gerekli teçhizat,
-Eşya ve araç tartımı için gerekli düzenek,
-Muayene ile görevli memur için uygun bir çalışma ortamı
-Yeterli aydınlatma tertibatı
-Asfalt veya beton zemin
-Dışardan müdahaleleri önleyecek dış sınırlar
-Kartlı veya turnikeli giriş çıkış
-Bariyerli veya sürgülü araç giriş çıkış kapısı
-Giriş çıkış, yükleme boşaltma, depolama ve park alanları, dış sınırları izleyebilecek yeterli standartlara sahip ve en az 1 aylık kayıt saklamaya haiz kamera sistemi,
Olmalıdır.
Askıya alma ve izin iptalleri;
İzinli gönderici yetkisinin askıya alınması ve iptaline ilişkin hususlara da tebliğde yer verilmiş olup, iptal ve askıya alma işlemleri tesisler ve genel yetki olarak sınıflandırılmıştır.
Yetki sahibi bir tesiste;
Görevli memura gerekli kolaylığın ve uygun ortamın sağlanamaması, tesiste yürütülen faaliyetlerin risk oluşturacağına dair somut bir tespit yapılması, tesis müdürü veya müdür yardımcısı hakkında ceza veya mahkumiyet kararı bulunmaması, lojistik programının gerekli nitelikleri taşımaması veya uygun kullanılmadığının tespiti halinde ilgili tesisin yetkisi askıya alınmaktadır.
Gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması, kamera ve lojistik kayıtlarının saklanmaması, eşya tesise gelmeden hazır bildiriminin yapılması, muvafakat olmadan başka bir izinli göndericiden gelen aracın mührünü sökmek, hazır bildirimi yapıldıktan sonra çıkabilir statüye gelmeyen ihracat beyannamesi kapsamı eşyanın sevk işleminin yapılması durumlarında ise tesisin yetkisi iptal edilmektedir.
İzinli gönderici yetkisi ise;
%10 dan fazla paya sahip olan ortakların ceza veya mahkumiyet cezası olması, yenileme döneminde veya Genel Müdürlükçe yenileme talep edilmesi durumlarında 30 gün içerisinde yenileme yapılmaz ise askıya alma işlemleri uygulanır.
Tesise eşya girmeden hazır bildirimi, transit beyannamesi ve mühür tatbik işlemleri yapılarak araç sevk edilmiş ise, izin yanlış, eksik veya sahte belgelere istinaden verilmiş ise, yenileme işleminin 90 gün içerisinde yapılmamış olması halinde ve son olarak Bakanlıkça verilen mühür yerine başka tip mühür kullanışmış ise iptal edilmektedir.
Özetle;
İzinli gönderici yetkisi Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünden ayrılarak Ortak Transit Sözleşmesine uygun bir şekilde verilmeye başlanacaktır. Bu itibarla iznin alınması daha kolay olacak ve firmalarımızın yurtdışındaki firmalarla rekabet edebilme seviyesi artacaktır. Diğer taraftan rejim hak sahiplerine de tanınacak bu hak kapsamında gümrük idarelerindeki yoğunluk azalarak, ihracat işlemlerimiz daha kolay ve hızlı yapılabilecektir.
